Η έκθεση του χρυσού στεφανιού του Θυρρείου και άλλα ζητήματα Δημόσιας Αρχαιολογίας
Στις 22/5/2019 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αγρινίου παρουσιάστηκε από την Εφορία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό το χρυσό στεφάνι του 2ου αι. π.Χ. που βρέθηκε στο Θύρρειο της Ακαρνανίας, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων. Πρόκειται για ένα σπάνιο και πολύτιμο εύρημα που για δεκαετίες δεν είχε παρουσιαστεί στο κοινό. Μάλιστα, αυτή η έλλειψη έκθεσής του στον δημόσιο χώρο, σε συνδυασμό με τη φειδωλή πληροφόρηση για τον τόπο φύλαξής του από τους αρμόδιους φορείς (για λόγους ασφάλειας του ευρήματος), είχε προκαλέσει πάμπολλες υποθέσεις, ιστορίες συνομωσίας, διαμαρτυρίες και αιτήματα-εύλογα σε κάποιες περιπτώσεις.
Η όλη υπόθεση αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν την εντάξουμε στο πλαίσιο του επιστημονικού και ακαδημαϊκού πεδίου της Δημόσιας Αρχαιολογίας. Αλλά τι εννοούμε με τον όρο Δημόσια Αρχαιολογία; Στην Ευρώπη η Δημόσια Αρχαιολογία, ένας ξεχωριστός και έγκυρος επιστημονικός τομέας, περιλαμβάνει κάθε πτυχή της αρχαιολογικής δραστηριότητας που αποτελεί τμήμα της ευρύτερης δημόσιας κουλτούρας, δηλαδή κάθε πτυχή αρχαιολογικής δραστηριότητας που αφορά το κοινό και με την οποία το τελευταίο μπορεί να έχει κάποια αλληλεπίδραση.
Η Δημόσια Αρχαιολογία αναφέρεται σε διαφωνίες και συγκρούσεις αναφορικά με τις αξίες και τα νοήματα του υλικού πολιτισμού σήμερα και επικεντρώνεται-μεταξύ άλλων-σε ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο της επιστήμης της αρχαιολογίας, με το εάν στους αποδέκτες της αρχαιολογίας συμπεριλαμβάνονται και οι πολίτες, με το εάν οι προσπάθειες ανασκαφής, διάσωσης, προστασίας, ερμηνείας του υλικού πολιτισμού έχουν αντίκρισμα στην κοινωνία του παρόντος.
Υπό την οπτική γωνία της Δημόσιας Αρχαιολογίας, λοιπόν, το ενδιαφέρον των πολιτών του Θυρρείου για το εύρημα του τόπου τους είναι αυτονόητο, έχει ουσία και αντίκρισμα. Επιπλέον θα λέγαμε ότι, αφού η τοπική κοινωνία ενδιαφέρεται, η σχέση της με την αρχαιολογική κληρονομιά είναι ζωντανή και ενεργητική. Από την άλλη είναι έντιμο να παραδεχτούμε ότι η θετική στάση απέναντι στην αρχαιολογία δεν συνεπάγεται απαραίτητα και στάση κατανόησης όλων των επιλογών της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Παρά το γεγονός ότι από έρευνες πανελλαδικά διαφαίνεται ότι το κοινό στην Ελλάδα επιθυμεί τη διατήρηση του αυστηρού πλαισίου προστασίας των αρχαιοτήτων, μπροστά στο ενδεχόμενο να θιγούν κάποια συμφέροντά του (με την ευρύτερη έννοια του όρου) το ίδιο κοινό αντιδρά έντονα.
Οι αντιδράσεις για τη διαχείριση του χρυσού στεφανιού του Θυρρείου αποτελούν ένα ακόμα παράδειγμα που επιβεβαιώνει τη διαχρονικά αμφίθυμη σχέση του κοινού με την Αρχαιολογική Υπηρεσία (από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ίδρυσής της): εκτιμούμε το έργο της και την αυστηρότητά της αλλά δυσαρεστούμαστε από αποφάσεις που ίσως πάνε κόντρα στις επιθυμίες και τα θέλω μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι αποφάσεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας τίθενται υπεράνω κριτικής, ωστόσο όταν οι αποφάσεις αυτές τεκμηριώνονται επιστημονικά υποχρεούμαστε να τις αποδεχτούμε.
Όπως έχει γίνει ήδη αντιληπτό, με την παρούσα μικρή παρέμβαση δεν επιδιώκουμε ούτε να ασκήσουμε κριτική στη μέχρι τώρα πορεία διαχείρισης του εκθέματος ούτε να επικρίνουμε τη στάση των πολιτών του Θυρρείου (δεν είμαστε εισαγγελείς ή δημόσιοι κατήγοροι). Αντίθετα θέλουμε να επικεντρωθούμε στη θετική πλευρά του ζητήματος, γιατί υπάρχει-και μάλιστα θετικότατη: το κοινό εκδηλώνει ενδιαφέρον και η Αρχαιολογική Υπηρεσία ανταποκρίνεται. Καλό είναι Αρχαιολογική Υπηρεσία και κοινό να εστιάσουμε στις δυνατότητες και τις προοπτικές βελτίωσης της σχέσης μας, που θα συμβάλει στη σύνδεση της αρχαιολογίας με την κοινωνία και στην εγκαθίδρυση μιας αλληλεπιδραστικής και εποικοδομητικής σχέσης. Η αρχαιολογική επιστήμη είναι μεν υπόθεση της κοινότητας των επιστημόνων, όμως και το κοινό, αφουγκραζόμενο τη γνώμη των ειδικών, μπορεί και οφείλει να διατηρεί ουσιαστικό ενδιαφέρον και επαφή με την αρχαιολογική κληρονομιά.
Ως ομάδα πολιτών με κάποια ευαισθησία απέναντι σε θέματα διαχείρισης και ανάδειξης του υλικού και άυλου πολιτισμού, χαιρετίζουμε την πρωτοβουλία της Εφορίας Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας για έκθεση του χρυσού στεφανιού του Θυρρείου, συγχαίρουμε τους πολίτες του Θυρρείου για το ενδιαφέρον τους που ενεργοποίησε τους μηχανισμούς οι οποίοι απέδωσαν το στεφάνι στο κοινό του (έστω και για περιορισμένο χρονικό διάστημα) και εκφράζουμε την επιθυμία μας, που συμπίπτει με την επιθυμία της πλειοψηφίας των συμπολιτών μας, για τη μουσειολογική και μουσειογραφική ανανέωση της μόνιμης έκθεσης του Αρχαιολογικού Μουσείου Αγρινίου, θεωρώντας ότι η Εφορία Αρχαιοτήτων του νομού μας αποδεικνύει έμπρακτα ότι διαθέτει ευήκοα ώτα. Αυτή η ανανέωση, που θα προσφέρει ένα σύγχρονο και ελκυστικό μουσειακό περιβάλλον στο Αγρίνιο, θα ενισχύσει το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού για τον αρχαιολογικό πλούτο μας και θα δώσει νέα κίνητρα επανασύνδεσης της τοπικής κοινωνίας με την αρχαιολογία.
Το κοινό της Αιτωλοακαρνανίας, με την ενεργητική στάση του, δείχνει ότι αποδίδει σημασία σε μνημεία, μουσεία, ευρήματα και άλλες εκφάνσεις της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, αντιλαμβάνεται τη σημασία της ανάδειξής τους και επιθυμεί ο νομός μας επιτέλους να προβάλει τον πολιτιστικό πλούτο του με τον ενδεδειγμένο τρόπο.
Η έκθεση του χρυσού στεφανιού του Θυρρείου και άλλα ζητήματα Δημόσιας Αρχαιολογίας Read More »
